از عالمی پرسیدند: گاهی در خانه غسل زیارت می ­کنیم و با حال ذکر به طرف حرم امام رضا علیه السلام حرکت می کنیم، ولی در باب الرضا علیه السلام می ­بینیم که همه آن حس و حال از بین رفته است. او پاسخ داد: نگاه ­ها در بین راه آن حال را از شما می ­دزدند.

/270/260/20/

استاد علی فاضلی از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید به موضوع «تضاد نگاه­ ها» پرداخت.

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ابتدای گفتگو خاطرنشان کرد: محدودیت انسان از یک طرف و تضاد موجود در عالم از طرف دیگر انسان را مجبور به انتخاب کرده است. یکی از محدودیت های ما تأثیرپذیری ما از نگاه ­ها است. ما اسیر نگاهیم و نگاه­ ها نیز مختلفند. بعضی امید، آرامش و انگیزه­ های خوب می ­آورند و بعضی اضطراب، یأس و فتنه می­ آفرینند. برای بر طرف کردن این تضاد باید در نگاه نیز انتخاب کنیم. امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: نگاه به قلب فرمان می ­دهد و چشم ­ها دیدبان قلبند. مواردی از دو نوع نگاه را بیان می ­کنیم.

وی افزود: نگاه به قرآن، امیدزا است و امید به کارهای خیر را در دل زنده می ­کند. در قرآن کریم می خوانیم؛ در سوره مبارکه زمر می خوانیم: «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعا؛ بگو: اى بندگان من كه [با ارتكاب گناه‏] بر خود تجاوز كار بوده‏ايد! از رحمت خدا نوميد نشويد، يقيناً خدا همه گناهان را مى‏آمرزد؛ زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.» (زمر: 53)

استاد فاضلی در ادامه بیان کرد: در سوره مبارکه زلزال می خوانیم: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ‏؛ پس هركس هم‏وزن ذره‏اى نيكى كند، آن نيكى را ببيند. (7) و هركس هم‏وزن ذره‏اى بدى كند، آن بدى را ببيند. (8)

وی ابراز داشت: در سوره مبارکه مریم می خوانیم: «يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً وَ نَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلى‏ جَهَنَّمَ وِرْدا؛ [ياد كن‏] روزى را كه پرهيزكاران را به ضيافت و ميهمانى [خداى‏] رحمان گرد مى‏آوريم. (85) و مجرمان را تشنه به سوى دوزخ مى‏رانيم. (86)

این استاد حوزه علمیه قم اضافه نمود: در سوره مبارکه حدید می خوانیم: «سابِقُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ؛ سبقت جوييد به آمرزشى از سوى پروردگارتان و بهشتى كه پهنايش چون پهناى آسمان و زمين است، براى كسانى كه به خدا و پيامبرانش ايمان آورده‏اند، آماده شده است؛ اين فضل خداست كه آن را به هركس بخواهد عطا مى‏كند و خدا داراى فضل بزرگ است. (21)

وی افزود: در سوره مبارکه نحل می خوانیم: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إيتاءِ ذِي الْقُرْبى‏ وَ يَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ‏؛ به راستى خدا به عدالت و احسان و بخشش به خويشاوندان فرمان مى‏دهد، و از فحشا و منكر و ستم‏گرى نهى مى‏كند. شما را اندرز مى‏دهد تا متذكّر [اين حقيقت‏] شويد [كه فرمان‏ها الهى، ضامن سعادت دنيا و آخرت شماست.] (90)

استاد علی فاضلی  خاطرنشان کرد: نگاه به پدر و مادر امیدآفرین است. آن دو تکیه ­گاه و پشت­ گرمیند. دعای آنها به سرعت بالا می­رود و احسان به آنها عبادت است. نقل است که جوانی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم عرض کرد: حق پدر و مادر چقدر است؟ فرمود: آن دو بهشت و جهنم تو هستند. (میزان الحکمه، ح 22369)

وی اظهار داشت: نگاه به عالمان ربانی عبادت است. آنان یادآور دانش، زندگانی درست و یادآور خدایند. در کافی شریف می خوانیم: «قَالَتِ الْحَوَارِيُّونَ لِعِيسَى يَا رُوحَ اللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ قَالَ مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ يَزِيدُ فِي عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ وَ يُرَغِّبُكُمْ فِي الْآخِرَةِ عَمَلُهُ» (كافي، ج ‏1، ص 39)

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: نگاه به برادر دینی عبادت است. زیرا یادآور برادری، تعاون و پشت­گرمیند. نگاه به دریا و سبزه نیز سفارش شده است. زیرا آرامش اعصاب می­ آورند.

وی یادآور شد: نگاه به آفرینش معرفت و توحید است. نگاه اعتبار به سرگذشت گذشتگان همه علم و دانش است. در سوره مبارکه ق می خوانیم: «أَفَلَمْ يَنْظُرُوا إِلَى السَّمَاءِ فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَزَيَّنَّاهَا وَمَا لَهَا مِنْ فُرُوجٍ (6) وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ (7) تَبْصِرَةً وَذِكْرَىٰ لِكُلِّ عَبْدٍ مُنِيبٍ (8) وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ (9) وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَهَا طَلْعٌ نَضِيدٌ (10) رِزْقًا لِلْعِبَادِ ۖ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا ۚ كَذَٰلِكَ الْخُرُوجُ (11)؛ آیا با تأمل به آسمان بالای سرشان ننگریستند که چگونه آن را بنا کرده و بیاراستیم و آن را هیچ شکاف [و ناموزونی] نیست؟ و زمین را گستردیم و کوه هایی استوار در آن افکندیم و در آن از هر نوع گیاه خوش منظر و دل انگیزی رویاندیم، تا برای هر بنده ای که [با اندیشیدن در نظام هستی] به سوی خدا باز می گردد، مایه بینایی و یادآوری باشد؛ و از آسمان آبی بسیار پربرکت و سودمند نازل کردیم، پس به وسیله آن باغ ها و دانه های دروکردنی را رویاندیم. و [نیز] درختان بلندقامت خرما را که خوشه های متراکم و روی هم چیده دارند [رویاندیم.] برای آنکه رزق و روزی بندگان باشد، و نیز به وسیله آن آب سرزمین مرده را زنده کردیم؛ و بیرون آمدنشان [پس از مرگ از خاک گور برای ورود به قیامت] این گونه است.»

استاد فاضلی خاطرنشان کرد: در سوره مبارکه غافر می خوانیم: «أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْهُمْ وَأَشَدَّ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الْأَرْضِ فَمَا أَغْنَىٰ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ؛ آیا این مردم در زمین به سیر و سفر نرفتند تا عاقبت حال پیشینیانشان را که از اینها بسیار بیشتر و قوی‌تر و مؤثرتر در زمین بودند مشاهده کنند؟ (که چگونه همه هلاک شدند) و آنچه اندوختند آنها را (از مرگ و هلاکت) حفظ و حمایت نکرد.» (غافر: 82)

وی افزود: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: نگاه به عالمان ربانی، امام عادل، قران، دریا، پدر، مادر و برادر دینی عبادت است. «النَّظَرُ إِلَى الْعَالِمِ عِبَادَةٌ، وَ النَّظَرُ إِلَى الْإِمَامِ الْمُقْسِطِ عِبَادَةٌ، وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَالِدَيْنِ بِرَأْفَةٍ وَ رَحْمَةٍ عِبَادَةٌ، وَ النَّظَرُ إِلَى أَخٍ تَوَدُّهُ فِي اللَّهِ عِبَادَةٌ. النَّظَرُ فِي ثَلَاثَةِ أَشْيَاءَ عِبَادَةٌ النَّظَرُ فِي وَجْهِ الْوَالِدَيْنِ وَ فِي الْمُصْحَفِ وَ فِي الْبَحْرِ.» (بحار الأنوار، ج 38، ص 196 و ج ‏10، ص 368)

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: «جُلُوسُ سَاعَةٍ عِنْدَ الْعُلَمَاءِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ عِبَادَةِ أَلْفِ سَنَةٍ وَ النَّظَرُ إِلَى الْعَالِمِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنِ اعْتِكَافِ سَنَةٍ فِي الْبَيْتِ الْحَرَامِ وَ زِيَارَةُ الْعُلَمَاءِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ سَبْعِينَ طَوَافاً حَوْلَ الْبَيْتِ وَ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ حَجَّةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً مَقْبُولَةً وَ رَفَعَ اللَّهُ لَهُ سَبْعِينَ دَرَجَةً وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ الرَّحْمَةَ وَ شَهِدَتْ لَهُ الْمَلَائِكَةُ أَنَّ الْجَنَّةَ وَجَبَتْ لَهُ.» (بحار الأنوار، ج ‏1، ص 205)

وی یادآور شد: قرآن کریم نگاه موسی علیه السلام را می ­ستاید و می ­فرماید: او امانت­داری کرد. او به دختران شعیب نگاه نکرد. «إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ.» فأنا من قوم لا ينظرون في ادبار النساء» (تفسير صافي، ج ‏4، ص 87)

استاد فاضلی اظهار داشت: نگاه­ هایی نیز داریم که چرکینند و زخم بر قلب می­زنند. چرک این نگاه­ها چنان است که مانع نفوذ نورهای معنوی می­شوند. یکی از عواملی که پیامبران و مؤمنان به جایگاه بلند رسیدند کنترل نگاهشان بود. «قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى‏ لَهُمْ‏»

وی افزود: امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: نگاه اول به زن نامحرم اتفاقی است. نگاه دوم آسیب می­زند و نگاه سوم تیر مسموم شیطانی است. آنکه این نگاه را ترک کند طعم ایمان را می­چشد. «النَّظْرَةُ الثَّالِثَةُ سَهْمٌ مَسْمُومٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِيسَ مَنْ تَرَكَهَا لِلَّهِ لَا لِغَيْرِهِ أَعْقَبَهُ اللَّهُ إِيمَاناً يَجِدُ طَعْمَهُ». (دعائم الإسلام، ج‏ 2، ص 202)

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: امام صادق علیه السلام فرموده است: چیزی به اندازه کنترل چشم به انسان نیروی روحی نمی­بخشد. اگر چشم از نامحرمان بسته شود نور جلال الهی را می­بیند. بر هر چه عقل نمی­پسندد و قلب را ناخوش می­آید چشم ببند. پیامبر اکرم ص فرمود: چشمتان را ببندید تا شگفتی­ها را ببینید. عیسی به یارانش گفت: نگاه ناشایست بذر هوس و رویش انحراف است. «مَا اغْتَنَمَ أَحَدٌ بِمِثْلِ مَا اغْتَنَمَ بِغَضِّ الْبَصَرِ لِأَنَّ الْبَصَرَ لَا يُغَضُّ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ تَعَالَى إِلَّا وَ قَدْ سَبَقَ إِلَى قَلْبِهِ مُشَاهَدَةُ الْعَظَمَةِ وَ الْجَلَالِ قَالَ النَّبِيُّ ص غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ تَرَوُا الْعَجَائِبَ‏ إِيَّاكُمْ وَ النَّظَرَ إِلَى الْمَحْذُورَاتِ فَإِنَّهَا بَذْرُ الشَّهَوَاتِ وَ نَبَاتُ الْفِسْقِ.» (مصباح الشريعة، ص10)

وی خاطرنشان کرد:  نگاه ­ها هم با هم متضادند. امام زین العابدین علیه السلام در مناجات شاکین از چشمان خود می­نالد. خدایا، از چشم هایم شایم. از ترس تو نمی­گریند؛ ولی بر هوس­ ها طمع دارند. خدایا، یاریم نما. «وعَيْناً عَنِ الْبُكَاءِ مِنْ­خَوْفِكَ جَامِدَةً وإِلَى مَا يَسُرُّهَا طَامِحَةً إِلَهِي لَا­حَوْلَ لِي ولَا قُوَّةَ إِلَّا بِقُدْرَتِكَ.»

استاد فاضلی تأکید کرد: نگاه ­هایی داریم که طمع می­آفرینند و واقعیت امروز را با سراب فردا از بین می­برند. لذت حاضر را با خیال آینده خراب می­کنند. مسیح خدا فرمود: مواظب نگاهتان باشید، که هوسها محصول آن هستند. حبیب خدا نیز می ­فرمود: از نگاه بیهوده بپرهیزید که بذر هوی و هوسند. امیر خدا فرمود: هر که افسار نگاهش را رها کند خاطر خود را آزرده می ­سازد. «إِيَّاكُمْ وَ النَّظْرَةَ فَإِنَّهَا تَزْرَعُ فِي الْقُلُوبِ الشَّهْوَةَ وَ كَفَى بِهَا لِصَاحِبِهَا فِتْنَة. وَ إِيَّاكُمْ وَ فُضُولَ النَّظَرِ فَإِنَّهُ يَبْذُرُ الْهَوَى وَ يُوَلِّدُ الْغَفْلَةَ. مَنْ أَطْلَقَ نَاظِرَهُ أَتْعَبَ خَاطِرَهُ مَنْ تَتَابَعَتْ لَحَظَاتُهُ دَامَتْ حَسَرَاتُهُ.» (بحار الأنوار، ج ‏14، ص 306 و ج‏ 101، ص 38 و ج ‏74، ص 182)

وی افزود: مؤمن نگاهش را آلوده نمی ­کند تا در یک روز سرنوشت­ساز آنچه می­ خواهد را ببیند. «يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ يَداهُ وَ يَقُولُ الْكافِرُ يا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرابا». به عبرتهایی از تاریخ نگاه می کنیم؛ شهر مکه با فرهنگ توحیدی ساخته شد. با آب زمزم که معجزه خدا بود آباد گشت. اولین ساکن آن هاجر و اسماعیل، در مؤمن عارف بودند. خانه خدا در آنجا بنا شد. مدتها بعد یکی از اهالی آنجا در سفری به شام بتی با خود آورد و در معرض دید گذاشت. مردم کم­کم بت پرست شدند، به حدی مکه مرکز بت ها شد، مکیان بزرگترین دشمن پیامبر شدند و تنها با فتح مکه ایمانی ظاهری آوردند.

این استاد حوزه علمیه قم اضافه نمود: موسی بنی­اسرائیل را از افکار فرعونی پاک کرد. آنها قدرت خدای نادیدنی و خدای موسی را در عبور از رود نیل دیدند. ولی به روستایی رسیدند و بت ­هایی دیدند. دوباره به فکر بت افتادند و از موسی علیه السلام خدایی دیدنی خواستند. «وَ جاوَزْنا بِبَنِي إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلى‏ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلى‏ أَصْنامٍ لَهُمْ قالُوا يا مُوسَى اجْعَلْ لَنا إِلهاً كَما لَهُمْ آلِهَةٌ قالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُون‏؛ و بنی اسرائیل را از دریا به ساحل رسانیدیم، پس به قومی که بر پرستش بتان خود متوقف بودند برخورده، گفتند: ای موسی برای ما خدایی مثل خدایانی که این بت‌پرستان راست مقرر کن. موسی گفت: شما سخت مردم نادانی هستید.» (اعراف: 138)

وی در ادامه بیان کرد: کشور اسپانیا مسلمان بود و فیلسوفان بزرگ و کتابخانه­های مهمی داشت. مسیحیان آنجا را فتح کردند و پس از یک نسل همه را به آئین خود برگرداندند. آیا می­توان مردم را در عرض یک نسل از دین خود خارج ساخت؟ آری، آنها تمام مظاهر اسلامی را از بین بردند. نسل جدید مناره، مسجد و کتابخانه­ای ندید. با هیچ عالمی هم­نشین نشد. به این راحتی آئینشان تغییر کرد.

استاد علی فاضلی تأکید کرد: پادشاهان ایران و ترکیه نیز به اروپا رفتند و پس از بازگشت به فکر بی­ حجابی افتادند. اگر با چشم خود نمی دیدند و تنها با گوش می ­شنیدند ممکن نبود به حجاب دست دراز کنند. البته مع الاسف ای­ کاش نظم و تلاش آنها را می ­دیدند.

وی اظهار داشت: از عالمی پرسیدند: گاهی در خانه غسل زیارت می ­کنیم و با حال ذکر به طرف حرم امام رضا علیه السلام حرکت می کنیم، ولی در باب الرضا علیه السلام می ­بینیم که همه آن حس و حال از بین رفته است. او پاسخ داد: نگاه ­ها در بین راه آن حال را از شما می ­دزدند.